BBC Mona ve ailesi Tiktok’ta saatler süren canlı yayınlar yaparak yardım istemişti Mona Ali Al Karim ve altı kızı her gün TikTok’ta canlı yayınlar yaparak izleyenlere kendilerine sanal hediyeler yollamaları için yalvarıyor.
Çadırlarında yere oturup saatlerce kameraya bakarak bildikleri birkaç İngilizce cümleyi tekrarlıyorlar:
“Lütfen beğenin, lütfen paylaşın, lütfen hediye yollayın.”
Mona’nın eşi bir hava saldırısında hayatını kaybetmiş. Mona şimdi görme engelli kızı Şarifa’nın ameliyatı için TikTok canlı yayınları üzerinden gerekli parayı toplamaya çalışıyor.
BBC Canlı yayınları izleyenler 500 dolar karşılığı olan bir aslan animasyonu hediye edebiliyor Mona ve ailesinin istediği hediyeler aslında sanal, ancak bu hediyeler gerçek parayla satın alınıyor ve daha sonra sosyal medya uygulamasından nakit para olarak çekilebiliyor.
Canlı yayınları izleyenler birkaç sent tutarındaki güllerden de hediye edebiliyor, 500 dolar tutarındaki bir aslan ya da kainat animasyonunu da.
Mona ve ailesi TikTok üzerinden bağış talebinde bulunan yüzlerce aileden biri. Bu yıl içinde dünya genelinde çok sayıda benzeri video görülmeye başlandı. Bazıları bunların bir para tuzağı olduğunu düşünürken, bazıları da desteklerini esirgemedi.
TikTok ünlüsü İngiliz Keith Mason örneğin bir aileye 330 dolar bağışta bulundu.
BBC Keith TikTok’ta Suriyeli bir aileyle yaptığı canlı yayını 50 bin kişinin izlediğini söylüyor Keith “Çocuklar çok mutlu görünüyorlardı. Adam bacakları ve bir kolu kopmuş olmasına karşın tanışıp konuşabileceğiniz en pozitif insanlardan biriydi” diyor.
KAMERA ARKASI
Ancak bir yerde hesaplar tutmuyordu.
Suriye’deki iç savaşta evlerini kaybetmiş bu kadar insan nasıl oluyor da birden telefona, internete ve her gün TikTok’ta canlı yayın yapacak imkânlara kavuşmuştu? Suriyeli gazeteci Muhammed Abdullah videolardan birinin çekildiği kampın İdlib yakınlarında olduğunu tespit etti.
Kendisinden bu mülteci kampını ziyaret etmesini istedik. Kampa gittiğinde Mona’nınki gibi birçok ailenin TikTok üzerinden canlı yayınlar yaptığını ve bağış istediğini gördü.
Muhammed, bu ailelere “TikTok aracılığı” yapan ve kamptaki 12 aileyle çalışan Hamid’le tanıştı. Bu ailelere telefonları, internet bağlantısını sağlayan, TikTok hesaplarını açan ve kullanan Hamid hizmeti karşılığında, yapılan bağışlar üzerinden komisyon alıyordu.
BBC Hamid kamptaki birçok aile için canlı yayınlar çekiyor Ancak Hamid, paralar daha kendi hesabına geçmeden TikTok’un yapılan bağışların büyük bölümüne el koyduğunu söylüyor. “Aslan animasyonu en büyük hediye. Değeri 500 dolar. Ama buraya geldiğinde değeri 155 dolara düşmüş oluyor” diyor.
Dowkan Hamdan Al-Khodr, kızının kalp ameliyatı için TikTok yayınlarına çıkıp para toplamak istemiş. Sekiz gün boyunca canlı yayın yaptıktan sonra eline geçen para yalnızca 14 dolar olmuş.
BBC Dowkan başka bir aracıyla çalıştığını ve sömürüldüğünü söylüyor “Böyle olunca ben de yayın yapmayı bıraktım. Ama ayrılmama izin vermiyorlardı. Bahaneler çıkardığımı, onlara yalan söylediğimi düşünüyorlardı” diyor.
Peki ama bütün bu para o zaman nereye gidiyor?
TIKTOK’UN PAYI
Haziran ayında TikTok’a uygulama üzerinden yapılan hediye bağışlarının ne kadarını kendilerine ayırdıklarını sorduk. Sorumuza herhangi bir yanıt alamadık.
Biz de sorunun yanıtını kendimiz bulmaya çalıştık.
Suriye’de açtığımız bir hesap üzerinden TikTok canlı yayını yaptık. Londra’daki bir diğer hesap üzerinden de bu hesaba 106 dolarlık hediye gönderdik.
BBC TikTok pastanın büyük bölümüne el koyuyor Canlı yayın bittikten sonra Suriye’deki hesapta 33 dolar birikmiş görünüyordu. Yani TikTok yapılan bağışın yüzde 69’una el koymuştu.
Yaptığımız denemenin ardından yerel bir para transferi bürosundan paramızı çekmeye gittik. Burada da yüzde 10’luk bir kesinti yapıldı. TikTok aracısı Hamid de kalan paranın yüzde 35’ini komisyon olarak kendisine ayırdı.
Bu durumda yaptığımız 106 dolardan geriye yalnızca 19 dolar kaldı. Birçok aileye canlı yayınların ardından bu kadar para dahi verilmiyor.
Access Now isimli dijital haklar örgütünden Marwa Fatafta, saatler süren canlı yayınların TikTok’un “platform üzerinde küçük yaştakilerin zarar görmesini ve sömürüsünü engelleme” taahhüdüne aykırı olduğunu söylüyor.
‘SÖMÜRÜYE DAYALI DİLENCİLİK
TikTok’un çocuk koruma politikalarını ne kadar ciddiye aldığını test etmek için çocukların platform üzerinde bağış dilendikleri 30’dan fazla hesabı şikâyet ettik. TikTok bu hesapların hiçbirinin herhangi bir hak ihlâlinde bulunmadığı yanıtını verdi.
BBC Kamptaki bazı aileler çöplüklerden bulduklarıyla hayatlarını idame etmeye çalışıyor BBC TikTok’la doğrudan iletişime geçtiğinde ise söz konusu tüm hesapların kapatıldığı yanıtını aldı. Firma mülakat taleplerimizi reddetti ancak şu yazılı açıklamayı gönderdi:
“BBC’nin bize sunduğu bu bilgi ve iddialar karşısında derinden endişe duyduk ve hemen kararlılıkla harekete geçtik. Platformumuz üzerinde bu gibi içeriklere izin verilmemektedir. Sömürüye dayalı dilencilikle mücadele için küresel politikalarımızı daha da güçlendiriyoruz.”
TikTok 3,9 milyar kullanıcısıyla dünyanın en hızlı gelişen sosyal medya uygulaması. Platform üzerinden yapılan harcamalarla firma 6,2 milyar doların üzerinde kazanç sağlamış durumda.
AİLELERİ DESTEKLEMEK
Suriye’deki bazı yardım örgütleriyle temasa geçerek TikTok üzerinden para kazanmaya çalışan ve BBC’ye görüş veren ailelere destek verilmesini istedik. Takaful Al Sham isimli örgüt önümüzdeki üç ay boyunca bu ailelere temel yardım göndereceklerini açıkladı.
Diğer yandan yüzlerce aile halen TikTok üzerinden her gün canlı yayınlar yapmayı sürdürüyor ve yapılan bağışların büyük bölümü TikTok’a gitmeye devam ediyor.
