TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2023 yılı bütçe görüşmeleri sırasında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili yapılan çalışmalar hakkında özetle; çalışmanın Aralık ayın içinde Meclise takdim edileceği, EYT ile ilgili bilinen ve ezberlenen yanlışların olduğu bunu düzelterek başlayacağını, EYT’lilerin sayılarıyla ilgili olarak 5 milyondan 8 milyona kadar sayıların verildiği, televizyonlardan verilen bu haberlerin doğru olmadığını belirtti.
Bilgin “Şu an yaş şartını kaldırsak, sıfırlasak, yaş şartı diye bir şart yok desek emekli olacak kişi sayısını tahmin edin desek, emeklilikte yaşı bekleyen insan sayısı nedir? Yaş şartını kaldırırsak, emekli olabilecek hizmet süresi ve primi ödeme gün sayısı tutan diğer iki şart var; yani prim ödeme gün sayısı ve hizmet süresini dolduran, prim gün sayısı tutan hizmet süresi tutan bu şartları kaldıramayız. Bu şartlar duruyor, bu şartları dolduran yaklaşık 1,5 milyon kişi var. Bu çalışma bu rakamlara ulaşılması bütün bu hesapların yapılması buradan bir çıkışın çıkış politikasının ortaya konulması için çalışma yapılmıştır. Yeni yılda uygulanacaktır. Bugün Meclis’e getirilmesi önümüzdeki hafta getirilmesi veya daha sonra getirilmesi arasında bir fark yok” demişti.
Bilgin ayrıca, “Zaten 2023’de Cumhuriyetin 100. Yılında bu sorunu çözeceğiz. Bu sorunu çözüyoruz beklemeye gerek yok. Aralık ayında Meclise geldiğinde göreceksiniz. Bu sorunun altını çizmek isterim. Bu sorunun bilinmeyen ve göz ardı edilen yönü; EYT’lilerin büyük çoğunluğu 4/a’lılardır. Yani SSK primi ödeyen işçilerdir. Dolayısıyla bunların önemli bir kısmı emeklilikte yaşı bekleyenlerin önemli bir kısmı yüzde 87’si bir işte çalışmaktadır. Bunu söyleyince ne ortaya çıkıyor; özel sektör kıdem tazminatı ile karşı karşıya kalacaktır. Bu kadar uzamasının nedeni bu. Ben bütün tarafları her hafta dinliyorum; odaları, sendikaları. Tamamlamak üzereyim..” ifadelerine yer vermişti.
Bakanın açıklamalarıyla bir anlamda EYT’lilerle ilgili çalışmanın ipuçları ortaya çıktı. Bakan Bilgin, EYT’lilerin, prim gün sayısı ve hizmet süresi şartlarını kaldırmayacaklarını açıkça ifade etti.
Geriye tek şart yani emeklilik yaşı kaldığından, yaş koşulunun kaldırılacağını ima etmekle birlikte, EYT’lilerin büyük çoğunluğunu 4/a kapsamında çalışanların oluşturduğunu, burada da sorunun bilinmeyen ve göz ardı edilen yönünü yani bu 1,5 milyon kişiden yüzde 87 sinin halen çalışıyor olması ve bunların emekli olması halinde özel sektör işvereninin kıdem tazminatı sorunu ile karşı karşıya kalacağını ve bu çalışmanın bu kadar uzamasının nedenini de bu sorunlarla ilgili olarak sosyal tarafları dinlemesi ve onlarla görüşmesi şeklinde açıkladı.
Bakan Bilgin’in açıklamaları SSK’lılar bazında değerlendirildiğinde, 8/9/1999 tarihinde 4447 sayılı Kanunla 506 sayılı Kanunun 60. Maddesinin (A) bendi değiştirilmeden önce, SSK’lılara yaşlılık aylığı bağlanması koşulları;
- Kadın 50, erkek 55 yaş + 5000 gün,
- Kadın 50, erkek 55 yaş + 15 yıllık sigortalılık süresi + en az 3600 gün,
- Kadın 20, erkek ise 25 yıldan beri sigortalı olma + en az 5000 gün idi.
Bu koşullar 9/9/1999 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olacaklar için
- Kadın 58, erkek 60 yaş + en az 7000 gün
- Kadın 58, erkek 60 yaş + 25 yıllık sigortalılık süresi + en az 4500 gün,
şeklinde değiştirildi.
8/9/1999 tarihinden önce sigortalı olanlarda daha önce yaş koşulunun aranmadığı “Kadın 20, erkek ise 25 yıldan beri sigortalı olma + en az 5000 gün” koşulu 506 sayılı Kanuna eklenen geçici 81. Maddenin (B) bendinde kademeli emeklilik yaşı getirilerek yeniden düzenlendi.
- Kadında 20, erkekte 25 yıllık sigortalılık süre şartı korundu.
- Emeklilik yaşı kadın için yaş 40’tan 56’ya kadar (17 kademede), Erkek için 44’ten 58’e kadar (15 kademede) kademelendirildi.
- Kademelendirme sadece yaş koşulunda yapılmadı. 5000 gün olan prim ödeme gün sayısı da 5000 günden 5975 güne kademeli olarak artırıldı.
Yine, 8/9/1999 öncesi SSK’lılar için aranan Kadın 50, erkek 55 yaş + 15 yıllık sigortalılık süresi + en az 3600 gün, koşulu 506 sayılı Kanunun geçici 81. Maddesinin ( C) bendinde düzenlendi ve 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3600 prim gün sayısı koşulu korunmakla birlikte emeklilik yaşı Kadın için yaş 50’den 58’e kadar (5 kademede), Erkek için 55’ten 60’a kadar (6 kademede) kademelendirildi.
Şimdi SSK’lılar açısından emeklilikte kademeli yaş hadlerinin düzenlendiği 506 sayılı Kanunun geçici 81. Maddesinin (B) ve (C) bentlerinde yer alan ve halen uygulanmaya devam eden bu düzenlemeleri Bakan BİLGİN’in açıklamaları çerçevesinde değerlendirdiğimizde, Bakan Bilgin, “Prim ödeme gün sayısı ve hizmet süreleri şartları duracak bunlara dokunmuyoruz” dedi.
Önce geçici 81. Maddenin (B) bendine baktığımızda;
Tablo 1’de de görüleceği üzere kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıllık sigortalılık süreleri ile işe giriş tarihlerine göre 5000 günden başlayıp 5975 güne kadar kademelendirilen prim ödeme gün sayıları Bilgin’in ifadesine göre aynen korunacak ve emeklilikte aranacak. Geriye sadece yaş koşulu kalıyor.
İkinci olarak geçici 81. Maddenin (C) bendine baktığımızda;
Yine Bakanın ifadesine göre, prim ödeme gün sayısı yani 3600 gün ile hizmet süresi yani 15 yıllık sigortalılık süresi korunacak bunlara dokunulmayacak. Geriye sadece yaş koşulu kalıyor.
SSK’lılar açısından Bakan BİLGİN’in açıklamaları çerçevesinde; geçici 81. Madde’nin (B) ve (C) bentlerindeki emeklilik yaş hadleri tümüyle kalkarsa o zaman ortaya şöyle bir durum çıkar bütün SSK’lılar asgari olarak 15 yıllık sigortalılık süresi ve en az 3600 prim gün sayısı koşullarıyla emekli olur. Çünkü (C) bendinde yaş dışındaki diğer iki koşul yani prim gün sayısı ve hizmet yılı buna imkan verir.
Dolayısıyla, yapılan EYT çalışması ile emeklilikte kademeli yaş hadlerini düzenleyen yasa maddelerinde yapılacak değişikliklerin sonuçlarını doğru değerlendirmek gerekir.
Bakan Bilgin’in açıklamalarında; emeklilik yaşının kaldırılacağına ilişkin sinyaller olsa bile daha sonra dile getirdiği, prim gün sayısı ve hizmet süresi koşullarını yerine getirip emekli olmayı bekleyen yani emeklilikte yaş koşulunun kaldırılması halinde hemen emekli olabilecek kişi sayısının 1,5 milyon kişi olması, bunların halen yüzde 87’sinin halen çalışma hayatında bulunması, bu kadar kişinin emekli olması halinde özel sektörün kıdem tazminatı sorunu ile karşı karşıya kalacağını belirtmesi ve çalışmanın uzamasını bu duruma bağlaması yine kafa karışıklığına yol açıyor.
Bilgin açıklamasında, kıdem tazminatı sorununu dile getirmesine rağmen çözümüyle ilgili herhangi bir şey söylemedi. Peki ne oldu? Çalışma tamamlandığına göre bu sorun çözüldü mü? Çözüldü ise nasıl? İki türlü çözümü olabilir. Emeklilik yaşını tümüyle kaldırmak yerine kademeli olarak kaldırarak ilk etapta emekli olacak kişi sayısını azaltarak veya zamana yayarak özel sektör kıdem tazminatı yükünü hafifletmek, diğeri ise emeklilik yaşını tümüyle kaldırarak 1,5 milyon kişinin emekli olacağı gerçeğinden hareketle özel sektöre kıdem tazminatı sorununda devlet desteği vermek.
Son bir şey daha, emeklilikte kademeli yaşlar 23 yıldır uygulanıyor ve bu süreçte bir çok sigortalı daha çok çalışarak veya daha çok bekleyerek emeklilik haklarına kavuştu. Yaş şartının kaldırılması halinde, 23 yıllık sürede emekli olan insanların yaş dışında diğer koşulları yerine getirdikleri tarih itibariyle taraflarına aylıklarının bağlanması yönünde haklı talepleri dava konusu edilebilir.
